İran’da Gebbe Dokumacılığı

İran'ın Buşehr, Kehkuluyye ve Buyer Ahmed bölgelerinde el sanatlarının en önemlilerinden biri de gebbe adlandırılan bir tür küçük halı dokumacılığıdır.

Araştırıldığı zaman İran’da ÇaharMahel Bahtiyari ve Fars eyaletlerinde de el sanatı olarak gebbe yapımının var olduğu gözlemlenir.

İran’ın adı geçen bölgelerinde gebbe yapımı iş alanı ve meslek olarak ilk sırada yer almaktadır.

Gebbe adlandırılan küçük halı dokumacılığının ana ham maddesi koyun yünü ve keçi kılıdır.

Gebbe yapımının ilk merhalesi koyun yünü ve keçi kılının renklerinin ayrımıyla başlar ve daha sonra dokumacılar ya kendi hayvanlarından elde ettikleri ya da diğer hayvancılardan aldıkları yünleri genellikle kadınlar tarafından yıkayarak onların dövülmesi ve eğirilmesiyle devam eder.

Bazen gebbe dokumacıları Pakistan ve Aden keçilerinin eşsiz renkli kıllarını koyun yünleriyle karıştırır ve dokumak için hazırlarlar.

İran’ın çeşitli bölgelerinde gebbe genellikle açık renkler olan beyaz, krem, süt rengi zemin üzerine siyah, kahverengi ve kına renklerde desen ve motiflerle dokunur.

Gebbe de halı gibi dokunur ama dokumacı yapacağı desen ve motifler için her hangi bir kalıp kullanmaz. Daha çok içinden nasıl geldiyse doğaçlama desen ve motif yapmaya çalışır.

Bu dokumacıların zihninde genellikle birkaç desen ve nakış vardır ve bunları büyük bir maharet içinde gebbede işlerler. Genel olarak İran yapımı gebbeler kare biçiminde ve ortasında birbirine birleşen hatlarla dokunur.

Bazen Buşehr, Kehkuluyye ve Buyer Ahmed bölgelerinde göçebeler, köylüler ve hatta kentlerde yaşayan gebbe dokumacıları çeşitli gül dalları ve budakları geometrik biçimlerde
işlerler. Bunun İran gebbe yapımının genel özelliği olduğu da düşünülebilir.

Bu bölgelerde yapılan gebbelerin Türkmen halılarının güllü ve kuş desenli halıları ve Kaşkayilerin hat hat olan halı dokumacılığını andırdığı da görülür.

Bazen de gebbe dokumacıları dokuma merkezini birkaç kare biçiminde ayırır ve yüzlerce yıldır akıp gelen desen ve motifler dokumacının elleriyle bu küçük halılarda yeniden hayat bulur. Bu desen ve motifler her şeyiyle dokunduğu bu bölgeye has olduğunu itiraf etmektedir.

Bu da bir hakikattir ki bölgeler arası göçler ve yöre insanlarının birbirleriyle ilişkileri karşılıklı çeşitli etkilenmelere neden olmuş ve bu da çeşitli desen ve motiflere yansımıştır.

Gebbe çeşitli boyutlarda dokunabilir, 100-200 cm. bir gebbe dokunması için iki dokumacının kol gücüyle bir ay boyunca her gün en az altı saat mesai arkadaşlığı yapması gerekecektir.

Daha önce de değinildiği gibi gebbe dokuması yünlerin doğal renkleriyle yapılmaktadır. Ama bazen dokumacılar kendi renklerini de bu yünlerde kullandıkları görülmektedir. Bu iş için kahverengiye yakın kına renkleri elde etmek için palamut kabuğu, demir ve şeffaf siyah renk elde etmek için de nar kabuğunu renk yapımında kullanmaktadırlar.

İran el sanatları içinde yöresel özellikleriyle gebbe dokuması görülmeye ve dikkate şayan bir halk sanatı olarak incelemeye değerdir.

Konular