Prof. Dr. Hicabi Kırlangıç

Öncülüğünü Nîmâ Yûşic’in yaptığı yeni İran şiirinin önde gelen simalarından olan Mehdi Ehavân-i Sâlis (M. Ummîd) (1928-1990), hem şiirleriyle hem de şiir alanındaki inceleme türü çalışmalarıyla haklı bir üne kavuşmuştur. Meşhed doğumlu olan şair, ilk gençlik yıllarında Meşhed’deki edebî topluluklara gidip gelmeye başlamış, klasik kalıplarda, özellikle gazel ve kaside alanlarında oldukça başarılı ürünler ortaya koymuş ve dönemin şiir üstatları tarafından eski şiirin ümidi olarak nitelenecek kadar takdirle karşılanmıştır.i Şairin şiirlerinde Ummid mahlasını kullanışının, böyle bir hatıranın yaşatılmasına matuf olması muhtemeldir.
Meşhed’de bir süre müzik öğrenimi gören şair, 1336/1957 yılında sanat okulu demircilik bölümünü bitirmiş ve ardından aynı şehirde birkaç ay demircilik ve bıçakçılık işinde çalışmıştır. Daha sonra Tahran’a yerleşerek orada öğretmenliğe başlamıştır.

Giriş

İslam ilimleri, tasavvuf, Arap ve Fars dili ile şiir sanatları alanında önemli bir isim olan Nûreddin Abdurrahmân-ı Câmî (ölm. 898/1492), şair yönüyle de İran edebiyatının göz ardı edilemeyecek isimlerindendiri.
Câmî’nin oldukça velut bir şair ve yazar olduğunu belirtmek gerekir. Câmî’nin Sâm Mirzâ-yi Safevî tarafından sayısı kırk beş olarak kayda geçirilenii eserleri arasında Divan, yedi mesneviden oluşan Heft Evreng, Sa‘dî’nin Gülistan’ından esinlenilerek kaleme alınmış olan Bahâristân ve tasavvuf erbâbı hakkında değerli mâlumâtı içeren Nefehâtu’l-Üns onun en önemli eserleri olarak zikredilebilir. Ayrıca Câmî’nin tasavvuf, Arap ve Fars grameri ile şiir sanatları hakkında kaleme alınmış risâleleri vardır.

Özet: İran’da 1953 yılında Başbakan Muhammed Musaddık’a karşı gerçek­leştirilen darbe, ülkede yeni bir dönemi başlatmıştır. Bu dönemde, bir yandan Amerikan kültürünün etkisi artarken, öte yandan sivil toplum kuruluşları baskı altına alınmış, düşünce ve kültür hayatına yönelik baskılar artırılmıştır. Bu dönemde İran şiirinde toplumsal sembolizm yaygınlık kazanırken içerik açısından şiirin merkezine yeis kavramıyla adlandırdığımız temalar yerleş­miştir. Bu çalışmada ihtilal sonrası İran şiirinin genel bir değerlendirmesini yaptıktan sonra dönemin yeis şiirini genel hatlarıyla irdelemeye çalıştık.
Anahtar Kelimeler: İran, çağdaş İran şiiri, yeis.
Pessimism in Persian Poetry After Mosaddeq Era