Fars Dili

BAKİ DİVANINDAKİ FARSÇA ŞİİRLER
PROF. DR. MEHMET KANAR 
ÖZET
Klasik Fars edebiyatının çok seçkin şairlerinden biri, belki de en
başta geleni Hafız-ı Şirazi’dir. “Gaybın Dili” olarak bilinen Hafız,
kendi çağından itibaren Fars ve Türk edebiyatı şairleri üzerinde derin
bir etki bırakmıştır. Onun gazellerine nazire yazan şairlerin sayısı oldukça
çok olduğu gibi, onun gazellerini tahmis eden şairler de çoğunluktadır.

Türk edebiyatında Hafız’ın gazellerine benzer gazeller yazan şairlerden
biri de Türk edebiyatında ender yetişen şairlerden biri olan
Baki’dir. Baki, ayrıca Hafız’ın gazellerini de tahmis etmiştir. Makalede
bu durum ele alınacaktır.
Anahtar Kelimeler: Baki, Hafız-ı Şîrâzî, Farsça Şiir, Tahmis.
ABSTRACT
Hafez is one of the poets of classical Persian literature, in other
word; he is chosen as the finest poet of classical Persian Literature. Hafez
is famous as “Lesan algheyb”; on his lifetime to the present time

Read the rest of this entry »

ALVARLI LÜTFÎ EFENDİ VE FARSÇA
ŞİİRLERİ
PROF. DR. VEYİS DEĞİRMENÇAY 
ÖZET
Doğu Anadolu’nun incisi, mülk-i İslâm’ın kilidi Erzurum’da birçok
âlim, şair, fakih, müderris, sanatçı ve devlet adamı yetişmiştir. Bunlardan
biri de Alvarlı Muhammed Lütfî Efendi’dir.
O, bir imam ve aynı zamanda dinî ve tasavvufî konuları yöre halkına
ve müritlerine Türkçe, Arapça ve Farsça şiirleriyle anlatan bir
vaiz, bir mürşit ve bir şairdir.
Şiirleri sade ve akıcı olup vefatından sonra oğlu Seyfeddin Mazlumoğlu
tarafından derlenip Hulâsatü’l-hakāyık ve Mektûbât-ı Hâce Muhammed
Lutfî adıyla yayımlanmıştır; ancak bu baskıdaki Farsça şiirlerde
lafız ve anlam bakımından birçok imlâ hatası ve eksiklik vardır.
Bu çalışmada söz konusu şiirler, matbu divanla birlikte tespit edilen
birkaç yazmadan yola çıkılarak tashih edilip Türkçeye çevrilmiş ve içerikleri
anlatılmıştır.

 Prof. Dr. Veyis DEĞİRMENÇAY, Atatürk Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi,

Read the rest of this entry »

TAŞLICALI YAHYA’NIN YUSUF İLE
ZÜLEYHA ADLI MESNEVİSİNİN YUSUF
SURESİYLE MUKAYESESİ
BÜŞRA DİNÇ 
ÖZET
Doğu edebiyatında anlatının sınırlarının en geniş olduğu ve şairlerin
bu sayede çok sayıda kurgusal metin oluşturabildikleri türlerden
biri olan mesneviler, yüzyıllar boyunca çeşitli şairler tarafından kaleme
alınmış ve neticesinde birçok hikâye ortaya çıkmıştır.
Bunlardan biri de Yusuf ile Züleyha mesnevisidir. Bu mesnevinin
önemli kaynaklarından biri kutsal metinlerdir. Kur’an-ı Kerim’deki Yusuf
suresi bunlardandır. Bu sebeple kendisinin dayanaklarından biri
olan bu kutsal metinle mesnevi arasında birtakım benzerlik ve farklı-
lıkların tespiti mümkündür.
Bu çalışmada metinlerin karşılaştırılması suretiyle bahsedilen husus
açıklanmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Mesnevi, Yusuf suresi, Yusuf ile Züleyha
Mesnevisi.

 Büşra DİNÇ, Yeditepe Üniversitesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü.
 BÜŞRA DİNÇ
212
ABSTRACT

Read the rest of this entry »

بهاریه »بهار« و »عید نوروز« درآیینه
شعر فارسي
MOHAMMAD PİRİ 
ÖZET
“Bahar ve Nevruz Bayramı”nın Fars şiiri tarihinde sayısız görü-
nümü ve birçok yansıması vardır. Farsça şiir söyleyen şairler kendilerinden
sonraya “Bahar Şiirleri” adıyla birçok şiir yadigar bırakmışlardır.

Bahar, doğayı yeniden canlandıran nitelemesiyle, Nevruz Bayramı
da gece ve gündüzün İran kabilelerinde uzak geçmişten beri oluşturduğu
ve aslında insanlara taze ve yeni bir hayat bahşeden günleri böylesine
coşkulu ve heyecanla dönüşünü koruyup yaşatır, gönüllerde
hep diri tutar.
Bu güzelliklere, neşe ve coşkunun yeşermesine, yeniden canlanmaya
ve dirilişe şairane bir bakış, başlangıçta betimleyici, sonuçta da
derin ve anlamsal derinlikli bir bakıştır.
Aynı zamanda bazen bahar betimlemeleri, amaç ve düşüncelerin
açıklanması için bir araç olarak da kullanılır.
Anahtar Kelimeler: Bahar, Nevruz bayramı, Fars şiiri.

 Mohammad PİRİ, İran İslam Cumhuriyeti Erzurum Kültür Ataşesi,

Read the rest of this entry »

چند نكته درباب چند بیت از دیوان
حافظ
DOÇ. DR. RAHİM KOUSHESH 
ÖZET
Diğer şairlerin divanlardan fazla Hâfız Dîvânı üzerinde çalışılması
ve hakkında çok şey yazılmasına rağmen eldeki mevcut şerhlerde yine
de onun tanınmış ve yaygınz olarak bilinen beyitlerinden bir kısmı
hakkında bazı yanlış algılamalar görülmektedir. Bu makalede söz konusu
türde beyitlerden dört başlığı ve onlardaki yaygın yanlış anlaşılmaları
işlemeğe ve açık delillerle yanlışlıklarını ispat etmeye çalışılmış-
tır. Yine bu makale de; Hâfız’ın bir beytinde geçen “keştî nişestegân”ın
“keştî şikestegân”a tercih edilme sebepleri, bu beyti şerh edenlerin ve
sözlük yazarlarının görüşleriyle; “taziyân” ve “parsiyân” sözcüklerinin
türetme yöntemi konusundaki görüşlerinin yanlışlığı ve o görüşün
Hâfız’ın çok bilinen bir dizesinin açıklamasındaki etkisi; Hâfız divanında
çok bilinen beyitlerden birinin kafiyesinin yanlış olma ihtimalinin
yetersizliği konusu ele alınacaktır.

Read the rest of this entry »

جلوه هاي فرامن )منِ ملكوتي( در
مثنوي موالنا
NASER NASERİ  MOHAMMAD FATTAHİ 
ÖZET
Mevlana’nın Mesnevi bahçesinde gezintiye çıktığımızda o
bilge arifin serin gölgeli, dalları iç içe girmiş manevi güneşin suyuna
kanmış rengarenk, taptaze, varlığını yaprak yaprak yüce
göklere yükseltmiş; can kulağıyla marifet gerçeklerinin şarkısını
dinleyen, bilgisizlik tozunu toprağını gönlünden ve gözünden
temizleyip ışıldatmış ağacıyla karşılaşırız. Bu makalede “benlik
ötesi” kavramı; Mevlana’nın onunla ilgili anlatımları; onun için
sayıp döktüğü özellikler üzerinde durduk. “Benlik ötesi” yeni


شبستر واحد اسالمی آزاد دانشگاه یار استاد Assistance professor of Islamic Azad University,
Department of Literature, Shabestar Branch, Islamic Azad University,
Shabestar, Iran; Email: nasernaseri43@gmail.com

شبستر واحد فارسی ادبیات ارشد کارشناسی آموخته دانش Mohammad Fattahi: MA in Persian
literature of Islamic Azad University, Shabestar Branch.
 NASER NASERİ-MOHAMMAD FATTAHİ
166

Read the rest of this entry »

EBUBEKİR EHAVEYN -İ BUHARÎ VE
HİDÂYETÜ’L-MÜTEALLİMÎN
PROF. DR. NİMET YILDIRIM
ÖZET
Ehaveyn-i Buharî, ünlü hekim ve filozof Ebubekir Muhammed b.
Zekeriyyâ-yi Razî’nin öğrencisi Ebu’l-Kâsım Tahir b. Muhammed-i
Mekaniî-yi Razî’nin öğrencisidir. Dolayısıyla Ehaveyn-i Buharî, Razî
ekolünün önde gelen tıp bilim adamları arasında yer almaktadır.
Doğduğu şehirde başlamış olduğu tıp öğrenimini aynı yerde sürdürmüş,
öğrenimini bitirdikten sonra yine doğduğu şehirde doktorluk
görevine başlamış, eserindeki kayıtlardan da anlaşıldığı gibi hayatının
tamamını yöre halkının tedavileriyle uğraşarak geçirmiştir.
Hidâyetü’l-Müteallimîn, yazıldığı günden itibaren tıp öğrencileri için
önemli bir ders kitabı olmasının yanı sıra, hastalık adları ve tanımları,
değişik hastalıkların ilaçları konularında ilgililere önemli katkılar sağ-
lamıştır. Büyük ihtimalle Yeni Farsça yazılmış ilk tıp konulu metindir.
Eldeki en eski nüshası 478/1085 tarihlidir.

Read the rest of this entry »

DERÎ FARSÇASINDA GAZELİN
OLUŞUMU, FELSEFESİ: BU GAZELDEKİ
AŞK SÖYLEMİ VE GÜZELLİK
UNSURLARININ KAYNAĞI OLARAK
HADARÎ VE UZRÎ GAZEL
Yrd. Doç. Dr. SADIK ARMUTLU
ÖZET
Gazel, ilk olarak cahiliye kasidelerinde söylendi. Bu duygular birkaç
beyit içerisinde ifade edildi. Daha sonra Emevîler döneminde tür
boyutuna ulaştı. Gazel türü, Emevîler zamanında hadarî ve uzrî gazel
olarak iki koldan gelişti. Hadarî gazelin içeriği zevke bağlı maddi aşktır.
Bundan dolayı yaşamak, zevk almak, mutlu olmak, kadın, sevgili
ve şarap bu gazelin tematiğini oluşturur. Bu duygular aynı zamanda
bir yaşam felsefesini ve dünya görüşünü yansıtır. Bunun için hadarî
gazelin temelinde dünyevileşme felsefesi vardır. Bu felsefe gazellerde
açık bir şekilde görülür. Uzrî aşk, temiz ve yüce aşk duygularını yansıtır.
Bu gazelin felsefesinde bedensel arzulardan uzak aşk vardır. Bu

 Yrd. Doç. Dr. Sadık ARMUTLU, İnönü Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi,

Read the rest of this entry »

KLASİK TÜRK EDEBİYATININ KÜLTÜR
KAYNAKLARI: ESERLER
PROF. DR. METİN AKKUŞ 
ÖZET
Doğu halkları, edebi metinlerini oluştururken içinde yer aldıkları
kültür dairesinin her türlü malzemesini kullanmakta oldukça cesur
davranırlar. Bu cesaretin temel nedeni, bölge halklarının oluşan kültü-
rel birikime ortak katkı sağlamış olmalarıdır. Arap, Fars ve Türk dilleriyle,
birlikte oluşturulan kültürel malzeme yine birlikte tüketilmiş-
tir. Klasik dönem doğu metinlerinin geleneksel uygulamalarından biri,
oluşturulan metinlerde Doğu kültürüne dair eserleri arka plan malzemesi
olarak kodlamaktır.
Klasik Türk edebiyatı metinlerinde bilim, sanat ve edebiyat alanlarına
dair eserlere doğrudan ya da dolaylı göndermeler yapılmıştır. Bu
göndermeler metinlerde bazen yazar adıyla bazen eser adıyla hatırlatılır.
Bu çalışmanın amacı söz konusu kültürel etkileşimlerin temel taşı
ve nesnesi konumundaki eserlerin klasik Türk edebiyatı metinlerindeki
görünümlerine bir giriş yapmaktır.

Read the rest of this entry »

ÜLKEMİZDE ŞARKİYATÇILIĞIN
ÖZELEŞTİRİSİ
PROF. DR. MEHMET KANAR 
ÖZET
Türkiye’de Şarkiyat çalışmaları Darülfünun döneminden bu yana
yürütülüyor olsa da, kaliteli çalışmaların 1950’li yıllardan sonra verildiğini,
bunların da yayına dönüştüğünü görüyoruz. 1980 yılına gelinceye
kadar Türkiye’deki üniversitelerde, özellikle İstanbul Üniversitesi’nin
Edebiyat ve Fen fakültelerinde sadece o fakültenin yayınlarını
gerçekleştiren matbaalar vardı. Üniversiteler anılan tarihten sonra gö-
rülmemiş bir sarsıntıya uğradı, matbaalar işlevlerini yerine getiremez
oldu. Bütün üniversitelerde olduğu gibi Şarkiyat bölümlerinde hoş olmayan
şeyler yaşandı. Biz şarkiyatçıların bütün bu güç koşullar altında
yaptığı ilmi yayın faaliyetleri birinci derecedeki disiplinlerimizi
ilgilendiren ülkeler tarafından takdir edilip ödüllendirilirken, kendi
ülkemiz ve yetiştiğimiz üniversitelerimiz belki de başka yoğun faaliyetler
dolayısıyla bizimle ilgilenecek fırsatı bulamadı.

Read the rest of this entry »

Divan Şiirinde Mitolojik Karakterler

Cemşîd (Cem)
Efsanevî İran hükümdarıdır. Divan şiirinde genellikle saltanatı döneminde tecelli eden kudreti, şarabı bulan kişi oluşu, bütün cihanı gösterdiğine inanılan efsanevi kadehi, tahtı ve binbir mücevherle süslenmiş parlak tacı ile anılır.divan_edebiyatinda_mitoloji

Örnek:
Murassa câmlarla bir aceb şâhâne meclisdür
Düşinde görmedi Cem böyle işret-hâne-i zîbâ (Bakî)

Dahhak
Cemşîd’i öldürerek İran şahı olmuştur. Dahhak, Şehname’de kötülüğün ve zulmün sembolü olarak anlatılır.

Şehname’de aktarılan efsaneye göre şeytan Dahhak’ı iki omzundan öptüğü için Dahhak’ın her iki omzundan da yılanlar çıkmış, Dahhak tüm çabalarına rağmen bu yılanlardan kurtulamamıştır. Dahhak karakteri, divan şiirinde zalimliğiyle ve omzundan çıkan yılanlarla anlatılır.

Örnek
Nefsef’îsinezahîr olana
Pendbesdür hikâyet-i Dahhâk (Hayâlî)

Efrâsiyâb

Read the rest of this entry »

İRAN MİTOLOJİSİ

Nimet YILDIRIM *
I. Giriş
Mitleri, doğuşlarını ve anlamlarını yorumlayan, inceleyen bilim dalı olan mitoloji; bir ulusa, bir dine ve uygarlığa ait mitleri konu alır. Bir bakıma eski çağlarda yaşamış insanların doğa olayları, sosyal ilişkileri ve dinî inanışlarına bakış açılarının yorumlanması olarak nitelenen mitoloji, sözcük anlamı olarak “efsane bilimi” yani ilkel insanlar ve insan üstü varlıkların başından geçen masalsı olayların incelenip anlatılmasıdır. Her ulusun mitolojisi; o ulusun tarihi, çeşitli efsaneleri, destanları, kahramanlık öyküleri, inanç sistemleri, tanrıları, insanları, masalları ve söylencelerini barındırır. Mitoloji, hayalî bir anlatım içine, hayallerde yer etmiş yarı tanrılar ve kahramanların hikayelerini de katan ve ilk çağlar, daha doğrusu arkaik bir zaman türüne, tarihsel zaman ötesindeki başlangıç zamanına dayanan bir hikaye anlatım biçimidir.

Read the rest of this entry »

Pers mitolojisi
Pers mitolojisi, İran platosu ve onun sınır bölgeleri ile Karadeniz’den Hoten’e kadar uzanan Orta Asya bölgelerinde yaşamış ve birbirleriyle kültürel ve dilsel olarak ilişkili olan eski halkların inanç ve ibadet uygulamalarının bütününe verilen isimdir.

Dini Arka plan

Pers mitolojisindeki karakterler güçlü bir biçimde ikiye ayrılmıştır: İyi olanlar ve kötü olanlar. Bu ikici iyi-kötü anlayışı Pers mitolojisindeki hikâye, figür ve çeşitli motiflere de yansır. Bu anlayışın kökeni Zerdüştlük’teki Ahura Mazda’nın (Avestaca, daha sonraları Farsça’da Hürmüz) iki emanasyonu anlayışı üzerine kurulmuştur. Spenta Mainyu yapıcı enerjinin kaynağı, Angra Mainyu ise karanlık, yıkım ve ölümün kaynağıdır.

Read the rest of this entry »

Pers mitolojisi, İran platosu ve onun sınır bölgeleri ile Karadeniz'den Hoten'e kadar uzanan Orta Asya bölgelerinde yaşamış ve birbirleriyle kültürel ve dilsel olarak ilişkili olan eski halkların inanç ve ibadet uygulamalarının bütününe verilen isimdir.
Anahtar Metinler

Yaklaşık bin yıl önce Firdevsi tarafından kaleme alınmış Şahname Pers mitolojisinin merkezi toplamı, derlemesi konumundadır. Firdevsi'nin çalışması, atıflarıyla birlikte, Mazdaizm ve Zerdüştlük'teki karakter ve hikayelerden temel almıştır. Ayrıca kullanılan materyalin sadece Avesta`dan değil daha sonra ortaya çıkmış Bundahişn ve Denkard gibi metinlerden de olduğu bilinmektedir.

Dini Arkaplan

Read the rest of this entry »

Zerdüşlerin Yaşam Biçimleri ve Prensipleri

Read the rest of this entry »