درس سی و سوم (Ders-i Sî u Sevvom)



***Dil Bilgisi***

*Belirsiz İsim (اسم نکره)

Belirsiz ya da nekre isimler Farsça'da şu şekillerden biriyle ifade edilir:

1) Sonunda nekrelik yâ'sı (ی) bulunmakla:

Örneğin هنری (hunerî- bir sanat), حزبی (hızbî- bir parti) gibi.

2) Başında یک sayı sıfatı bulunmakla:

Örneğin یک نقاش (yek nakkâş - bir ressam, یک برنامه (yek bernâme- bir program) gibi.

3) Başında یک sonunda da nekrelik yâ'sı (ی) bulunmakla:

Örneğin یک سلولی (yek sillulî- bir hücre), یک میزی (yek mîzî- bir masa) gibi.

4) همه , هر , هیچ gibi belgisiz sıfatlarla vasfedilmekle:

Örneğin هر شب (her şeb- her gece), همه درها (heme derhâ- bütün kapılar), هیچ شهر (hîç şehr- hiçbir şehir), همه روزها (heme rûzhâ- bütün günler) gibi.

Örnek cümleler:

از کتابفروشی کتابی خریدم
(Ez kitabfuruşî kitabî harîdem- Bir kitapçıdan bir kitap satın aldım.)

دختری سوی یک درختی می دوید
(Dohterî sûy yek dirahtî mî-devîd- Bir kız, bir ağaca doğru koşuyordu.)


*Küçültme İsmi (اسم مصغر)

Küçültme isimleri, isimlerin sonlarına ilave edilen şu eklerle oluşturulur:

1) چه (-çe): Örneğin باغچه (bağçe- bahçecik, ufak bahçe), کتابچه (kitabçe - kitapçık)
2) ک (-ek): Örneğin پسرک (peserek - oğulcağız) دخترک (dohterek- kızcağız)
3) و (--û): Örneğin یارو (yârû- dostcağız), پسرو (peserû- oğulcağız)
4) یچه (--îçe): Örneğin دریچه (derîçe- küçük kapı) بازیچه (bâzîçe- oyuncak)
5) ه (--e): Örneğin دختره (dohtere- kızcağız), درخته (dirahte- ağaççık)
6) که (-eke): Örneğin زنکه (zeneke- kadıncağız) مردکه (merdeke- adamcağız)

* İsmin halleri

1) Yalın hali: İsmin ek almadığı halidir. Örn.خانه /hâne, ev
2) Belirtme/-i hali: را eki getirilerek yapılır. Örn. خانه را /hâne-râ, evi
3) Yönelme/-e hali: به eki getirilerek yapılır.Örn. به خانه /be-hâne, eve
Bazen را eki de bu işlevi görür. شما را نگفته بودم (şomâ-râ ne-gofte bûdem, Size dememiş miydim!?) cümlesindeki gibi.
4) Bulunma/-de hali: در eki getirilerek yapılır. Örn.در خانه /der-hâne, evde
Bazen به eki de bu işlevi görür. گوهر به گنج است (Govher be-genc est, Mücevher hazinededir.) cümlesinde olduğu gibi.
5) Ayrılma/-den hali: از eki getirilerek yapılır. Örn. از خانه /ez-hâne, evden.


***Kelime Hazinesi***

سوی (sûy): yön, taraf
کوچولو (kûçûlû): küçük, küçücük Örn. گربۀ گوچولو نیز در کنار خیابان میی خوابید (Gorbe-i kûçûlû nîz der kenâr-ı hıyâbân mÎ-hâbîd- Küçücük bir kedi, caddenin kenarında uyuyordu.)
نیز (nîz): de, da
آلودگی (âlûdegî): kirlilik
آلودگی هوا (âlûdegî-yi hevâ): hava kirliliği
پروردن (perverden): himaye etmek Bu fiilden 'vatanperver' gibi birleşik kelimeler türer ve ... koruyan/himaye eden anlamı verilir.
پرونده (pervende): kumaş topu; dosya
دارو (dârû): ilaç
داروخانه (dârûhâne): eczane
داروساز (dârûsâz): eczacı
تابه (tâbe): tava
سرطان (seretân): kanser
فرستنده (firistende): gönderen; (radyo, tv) verici
بازیگر (bâzîger): oyuncu
دام (dâm): tuzak, kapan; ehil hayvan
دامپزشک (dâmpizişk): veteriner, baytar
آبلیمو (âblîmû): limonata
آبگرمکن (âbgermkon): su ısıtıcısı
تابه (tâbe): tava
انبان (enbân): heybe, dağarcık
انباز (enbâz): ortak; benzer; arkadaş; sevgili
انبر (enbur): maşa
انبردست (enbur-dest): pense
انجام (encâm): son

***Hikmet Damlaları***


1- مرغ دانا قفس شکن باشد

(Murğ-ı dânâ kafes-şiken bâşed.)

Bilgili kuş, kafes-kıran olur.

2- وفا کن تا صفا بینی

(Vefâ kon tâ safâ bînî.)

Vefa göster (sözünde dur) ki sefa (huzur) görürsün/bulursun.

3- جایی که نمک خوری نمکدان مشکن, Sa'di Şirâzî

(Câyî ki nemek horî nemekdân me'şken.)

Tuz yediğin bir yerde tuzluğu kırma!