Gülçiçek AKÇAY**
BİR PROPAGANDA ARACI OLARAK DİVAN ŞİİRİ: KIZILBAŞ ÖRNEĞİ*
TÜRK KÜLTÜRÜ ve HACI BEKTAŞ VELÎ ARAŞTIRMA DERGİSİ / 2016 / 79 197
BİR PROPAGANDA ARACI OLARAK DİVAN ŞİİRİ:
KIZILBAŞ ÖRNEĞİ*
Gülçiçek AKÇAY**
Öz
Kızılbaş mefhumu, Osmanlı-Safevî rekabetinden sonra ortaya çıkmış, başta dinî ve siyasî
olmak üzere geniş bir çağrışım sahası oluşturmuştur. Şii Safevîleri tanımlayan ve mezhep
vurgusu içeren Kızılbaş sözcüğü, Sünnî Osmanlı iktidarı terminolojisinde “eşkıyâ”, “düşman”,
“kâfir” gibi menfi manaları içermektedir. Kızılbaş’ın bu manaları yüklenip yürüttüğü başka
mecra da edebiyattır. Biz bu makalede Osmanlı şiirinde bu mefhumun hangi sebepler ve dayanaklarla,
nasıl bu anlamları kazandığını tespit etmeye çalıştık. XVI. yüzyıldan başlayarak
farklı yüzyılların ve dönemlerin şairlerine ait divanlar taranmış, esas olarak Şii Safevîleri ifade
etmekte kullanılan “Kızılbaş/sürh-ser” sözcüklerinin geçtiği beyitlerin genellikle Osmanlı-Safevî
çatışması bağlamında söylenmiş olduğu, bu sözcüklerin Şii Safevî toplumunu karşı-