Semih Tezcan*
Divan Şiirinde Türkçe Kaygısı 1
bilig Ê Yaz 2010 Ê Sayı 54: 255-267
© Ahmet Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığı
Özet: Köprülüzâde Mehmed Fuâd (1890-1966), 16. yüzyıl şairlerinden
Edirneli Naẓmī divanında “Türkī-yi basīṭ” deyimi kullanılarak nitelenmiş
şiirleri bir araya getirip Dīvān-ı Türkī-yi Basīṭ başlığı altında geniş bir önsözle
yayımlamıştı (1928). Bu yayım, günümüze değin süregelen büyük
yanılgılara yol açtı. Hemen herkes, 16. yüzyılda ciddî bir Türkçecilik akımı
başlamış olduğuna inandı ve Naẓmī’nin gerçekten bu başlık altında bir divan
düzenlediğini sandı. Oysa aslında Naẓmī, bu şiirleri sadece hüner göstermek
için, yani sadece bir oyun olarak “Türkī-yi basīṭ” ile yazmıştı. Yazdığı
binlerce başka şiirde ise, yabancı kelime kullanmamak veya az yabancı
kelime kullanmak gibi bir kaygısı kesinlikle yoktu; ama o şiirlerinde de
çeşit çeşit başka tuhaf hünerler göstermişti. Köprülü, bunu pek iyi bildiği
halde, dönemin milliyetçilik akımına ayak uydurabilmek için Naẓmī’nin