Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 5/1 Winter 2010
ÖZET
Memluk Kıpçakçası, Mısır’da Kıpçak Türkleri
tarafından kullanılmış olan yazı dilinin adıdır. Aşağı
yukarı XIII. yüzyılın ortalarından XV. yüzyılın sonuna
kadar kullanılmış olan bu yazı dili ile pek çok eser
kaleme alınmıştır. Söz konusu Türkçe ile yazılmış olan
eserlerin dilinde tartışılan konulardan biri Oğuz Türkçesi
tesiridir. Bu sahadaki eserlerin dili XV. yüzyılın sonlarına
doğru yerini bütünüyle Oğuz Türkçesine bırakmıştır.
Bu yazıda Memluk sahasının temel eserlerinden
birisi olan Gülistan Tercümesinin dilinde kıl- ve etyardımcı
fiillerinin aynı isim unsurlarıyla oluşturduğu 44
tane eş değer birleşik fiil yapısı üzerinde durduk.
Anahtar Kelimeler: Oğuz Türkçesi, Memluk
Kıpçakçası, birleşik fiil, Gülistan Tercümesi
THE INFLUENCE OF OGHUZ TURKISH AND USING OF
SYNONYM COMPOUND VERB THAT WAS
CONSTRUCTED AUXILIARY VERBS KIL- AND ET- ON
THE SAYF-I SARAYI’S GULISTAN BI’T-TURKI
ABSTRACT
Mamluk Kipchak is name of written language
which have been used by Kipchak Turks of ın Egypt.
Many works have been written this written language with
which roughly have been used from in the middle of XIII.
century towards at the end of XV. century. One of the
argued subject is Oghuz Turkish influence in the works
have been written in Mamluk Kipchak. The language of

* Yrd. Doç. Dr., Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi
mustafayildiz@selcuk.edu.tr
688 Mustafa YILDIZ
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 5/1 Winter 2010
works in this area was replaced with Oghuz Turkish
towards the end of the XV. Century.
In this article, dealt with 44 synonym verb
structure which was formed with same nouns element
and ḳıl-/et- auxiliary verbs on the Gülistan bi’t-Turki
which is one of the major works of the Mamluk Area.
Key Words: Oghuz Turkish, Mamluk Kipchak,
compound verb, Gülistan bi’t-Turki
Giriş:
Eski Türkçe döneminden sonra Batı grubu Türk yazı dilinin
seyri iki ana yönde olmuştur. Biri güney, diğeri kuzey yönde gelişme
gösteren iki ana koldan güneyde olanı Oğuzca, kuzeyde olanı ise
Kıpçakça olarak adlandırılmıştır. Asıl muhiti, gelişme sahası
Karadeniz‟in kuzeyi olan ve tarihte de Deşt-i Kıpçak diye bilinen
coğrafyada pek varlık gösteremeyen Kıpçak Türkçesi, varlığını ve
gelişimini Mısır‟da devam ettirmiş ve bu sahada söz konusu Türk yazı
dili ile pek çok eser kaleme alınmıştır.
Yaklaşık olarak XIII. yüzyılın ortalarından XV. yüzyılın
sonuna kadar devam eden bu dönemde yazılmış olan eserlerin dil
özellikleriyle ilgili olarak tartışılan önemli noktalardan biri ise
Oğuzcalaşma (Türkmenceleşme) meselesi olmuştur. XIII. yüzyılın
ortalarında Memluk sahasında yazı dili olarak varlığını sürdüren
Kıpçak Türkçesi XV. yüzyılın sonuna gelindiğinde Sultan Kayıtbay,
Muhammet b. Kayıtbay ve Kansu Gavri gibi müelliflerin eserlerinde
yerini tamamen Oğuz Türkçesine terk etmek zorunda kalmıştır
(Eckmann 1964, 36).
Bu sahada yazılmış olan eserlerin hepsinde Oğuzcalaşmanın
derecesi aynı olmamıştır. Bu noktadan hareketle bugüne kadar
Memluk Kıpçakçası ile yazılmış eserlerle ilgili olarak çeşitli
sınıflandırmalar yapılmıştır.
Janos Eckmann, söz konusu döneme ait eserleri dil
özelliklerine göre; Asıl Memluk Kıpçakçası ve Karışık Oğuz-Kıpçakça
ile yazılmış olanlar diye iki gruba ayırır. Eckmann, ilk gruptaki
eserlerin dilinin Harezm-Altın Ordu yazı diline çok yakın olduğunu
belirtir. Ġkinci gruba aldığı eserlerin dilini ise Oğuz veya Kıpçak
özelliklerini yansıtma derecesine göre; a) Kıpçak ögelerinin daha çok
olduğu grup b) Oğuzca, yani Anadolu Türkçesi ögelerinin daha çok
olduğu grup olarak iki alt başlıkta toplar (Eckmann 1964, 36).
Seyf-i Sarayinin Gülistan Tercümesinde… 689
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 5/1 Winter 2010
T. Halasi Kun‟a göre bu dönem eserleri dil özellikleri
bakımından Asıl Kıpçakça eserler, Oğuzca (Türkmence) eserler,
Karışık eserler olmak üzere üç grupta değerlendirilmiştir.
Karamanlıoğlu bu tasnifin genel bir kabul gördüğünü belirtmiştir.
(Karamanlıoğlu 1989, XVI).
Söz konusu sınıflandırmalarda dil özellikleri bakımından
Asıl Kıpçakça eserler arasında gösterilen Seyf-i Sarayî‟nin Gülistan
tercümesi dönemin önemli eserlerinden birisidir. Eser, bugüne kadar
çok araştırmacının ilgisini çekmiştir1
. Eckmann ve Abdülkadir Ġnan
eserin dilinin asıl Kıpçakça olduğunu belirtir. Eckmann, söz konusu
eseri asıl Kıpçak dilini temsil eden dört eserden biri olarak görürken
(Eckmann 1964, 36), Ġnan da XIII.-XV. yüzyıllarda Mısır‟da OğuzTürkmen
ve Kıpçak lehçeleri ve “Halis Türkçe” adlı makalesinde
eserin dilinin bozkır Kıpçakçasını yani Codex Cumanicus‟un dilini
andırdığını söyler (Ġnan 1953, 53-71).
Eser üzerinde inceleme yapmış olan bir başka isim ise Emir
Necip‟tir. Emir Necip, tercümede geçen çok, yoğurt, yuva, akıt-, kizli,
kiçi, körklü, kayur-, kulavuz, konukla-, kırnak, karınça, şiş, şişle- vb.
kelimelerin Oğuzca olduğunu ve bu kelimelerin Kıpçakların diline
Mısır‟a gelmeden önce geçmiş olduğunu belirterek eserin dili için
Karahanî edebî ananelerinden güçlü bir şekilde etkilenmiş KıpçakOğuz
adlandırmasının doğru olacağını ifade eder (Necip 1975, 97).
Gülistan Tercümesi ile ilgili müstakil bir çalışma yapmış
olan Ali Fehmi Karamanlıoğlu ise, eserde Türkmence bul- fiilinin
yerine aynı anlamda Kıpçakça tap- fiilinin kullanıldığını ve eserin
kelime hazinesinin Türkçe kelimeler bakımından Codex Cumanicus‟a
çok yakın olduğunu belirterek eserin dilinin Asıl Kıpçakça olduğunu
söyler (Karamanlıoğlu 1989, XVI).
Gülistan Tercümesi‟ndeki Oğuzca unsurlar üzerine son
çalışmalardan biri de Can Özgür‟ün “Kıpçakça Yazılmış Eserlerde
Türkmence (Oğuzca) Unsurlar” adlı makalesidir. Bu makalede
Gülistan Tercümesi ile Münyetü‟l-Guzat adlı eserdeki Oğuzca

1Bodrogligeti A. , Gloses on Sayf-i Sarayi‟s Gülistan bi-t-türki, Acta Orient,
Hung. XIV, Budapest 1962, s. 207-218; A Fourteenth Century Turkic Translation of
Sadi‟s Gülistan (Sayf-i Sarayi‟s Gülistan bi-t-türki), Akademiai Kiado, Budapest
1969, 459 s.; Eckmann, Janos, The Mamluk-Kipchak Literature, Centra Asiatic
journal, VIII, 1963, s. 304-319; Karamanlıoğlu, A. Fehmi, Seyf-i Sarayi‟nin Gülistan
Tercümesi‟nin dil hususiyetleri, Türkiyat Mecmuası, XV, 1968, s. 75-126.; Seyf-i
Sarayi‟nin Gülistan Tercümesi‟nin yayımı üzerine, Türkiyat Mecmuası, XVII, 1972,
s. 251-261.; Sertkaya, Osman F., Saraylı Seyf‟in Kıpçakça Gülistan Tercümesindeki
bir ibare üzerine, Türk Kültürü Araştırmaları, XVI/1-2, 1977-1978, s. 225-229.;
Nadjip, Emir N., Yeşçe raz o Gülistane Seyfa Sarai, Sovyetskaya Türkologiya,
1981/2, s. 75-80.; Caferoğlu, Ahmet, Türk Dili Tarihi II, Ġstanbul 1964.
690 Mustafa YILDIZ
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 5/1 Winter 2010
unsurlar ses, şekil ve kelime bilgisi temelinde ele alınmıştır. Kelime
bilgisi başlığı altında “bu iki eserde bulunan fakat Kuzey Türkçesi ile
yazılmış eserlerde ve sözlüklerde genel olarak az kullanılan veya
bulunmayan, buna karşılık Batı Türkçesi (Oğuzca) ile yazılmış
eserlerde yoğun olarak bulunan ve bu şivenin özelliklerini yansıtan
kelimelerin yalın ve yapım eki almış şekilleri alfabetik olarak
gösterilmiştir.” denilerek Gülistan Tercümesi‟ndeki Oğuzca kelimeler
başlığı altında şu kelimeler sıralanmıştır: “agaç, alın, batır-, çek-, çok,
di-, dingle- dört, dudak, dur-, evlen-, iste- inçi, kanı, kardaş, karış-,
kayur-, kemi, kendü, kes-, otur-, sag, sarı, sev-, sevün-, songra, su,
togrı, tuy-, yak-, yan-, yap-, yaz-, yeng-”. Söz konusu kelimelerden
sag ve yaz- kelimeleri Divanda Kaşgarlı tarafından da Oğuzca
kaydedilmiş kelimelerdendir. Bu kelimelerin yanında Kaşgarlı‟nın
Divanü Lügati‟t-Türk‟te sadece Oğuzca kaydı düşmüş olduğu 185
kelimeden 33 tanesinin daha bu eserde geçtiğini tespit ettik. Bu
kelimeler ise şunlardır: ak, ak sakallı, alma “elma”, andan “ondan”,
añla-, ayt- “söylemek, demek”, buyur-, çaḳ- “ihbar etmek, ifşa
etmek”, çanaḳ, daġı, eyle “öyle”, ilik “ilik”, it- “etmek, yapmak”,
ḳaytar- “çevirmek, geri döndürmek”, keltür-, ḳoñşı, ḳonuḳla- “misafir
etmek, ağırlamak”, küt- “gütmek”, savaş, sınuḳ, soḳ-, sor- “sormak”,
sökel, tavar “hayvan, davar”, degül, tereñ “derin”, teve, tön-, uç “uç”,
utan-, yaġ, yüzerlik “üzerlik, tütsü olarak yakılan bitki”.
Bu çalışmaya konu olan it- “etmek, yapmak” yardımcı fiili
de yukarıda vermiş olduğumuz kelimelerden birisidir. Ancak bu
yardımcı fiille kurulmuş olan birleşik fiillerin de ayrıca Oğuz Türkçesi
söz varlığı içinde sayılabileceğini düşünüyoruz. Bu çalışmayla ityardımcı
fiili temelinde daha da özele inerek birleşik fiil yapıları
üzerinden Gülistan Tercümesi‟ndeki Oğuz Türkçesi tesirine dikkati
çekmek istiyoruz.
Yöntem:
Gürer Gülsevin, Kutadgu Bilig‟in Dilinde Lehçelerin
Özellikleri: „denk çiftler‟ adlı makalesinde hem şekil bilgisi hem de
kelime bilgisi bakımından farklı lehçelerde kullanım alanı bulmuş
olan ve bu anlamda söz konusu lehçelere hasredilen ek ve kelimelerin
karşılaştırmasını Kutadgu Bilig‟in dili üzerinde ele almıştır. Biz de bu
çalışmada Gülsevin‟in yöntemini benimseyerek Gülistan
Tercümesi‟ndeki Oğuz Türkçesi tesirini kıl- ve et- yardımcı fiillerinin
aynı isim unsurlarıyla oluşturduğu eş değer birleşik fiil yapıları
temelinde inceledik. Bu iki fiili seçmemizde Oğuz Türkçesi ile ilgili
ilk bilgileri edindiğimiz Kaşgarlı Mahmut‟un eserinde geçen şu
ifadeler belirleyici olmuştur: “tengri mening ışım étti (tanrı benim
işimi iyiliğe koydu), ol yükünç étti (o, namaz kıldı)”. Oğuzca. Oğuzlar
Seyf-i Sarayinin Gülistan Tercümesinde… 691
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 5/1 Winter 2010
bir şey yaptıkları zaman “étti” sözünü kullanırlar, öbür Türkler
“kıldı” derler.” (Atalay 2006, 171).
Gülistan Tercümesi‟nde bu iki fiilin aynı isim unsurlarıyla
birleşmesinden meydana gelmiş olan 44 tane eş değer birleşik fiil
yapısı tespit ettik. Söz konusu birleşik fiil yapılarının yerlerini Ali
Fehmi Karamanlıoğlu‟nun çalışmasındaki dizini esas alarak gösterdik.
Çalışmamızda önce kıl- sonra ise et- fiili ile kurulmuş eş değer birleşik
fiil yapılarını alfabetik sıraya göre verdik.
1. a) ʿamel ḳıl- “amel etmek, iş işlemek”
manga ḳaṣd itmesünler dip ḥükemā ḳavli bilen ʿamel ḳıldım
(36/1)
yazuḳ menden durur ḥukemā ḳavli bilen ʿamel ḳılmadım
(69/1)
daġı iygü ʿamel ḳıl şeḳāvetni saʿādetke bedel ḳıl (101/12)
ʿömrüm bar bu naṣiḥat bilen ʿamel ḳılġaymen (103/10)
bu işden tevbe itkil ḳılıp eygü ʿamel cennetke kitkil (277/2)
yıġdı daġı yimedi ikinçi ol kim ʿilm oḳıdı daġı ʿamel
ḳılmadı (320/11)
ʿilm oḳup her kim ʿamel ḳıldı ise cennet içinde teferrücdür
işi (351/1)
b) ʿamel it- “amel etmek, iş işlemek”
selāmet kūşesinde olturup ḥukemā ḳavli bilen ʿamel ittim
(285/6)
2. a) cevr ḳıl- “eziyet etmek”
ʿāḳil ebleh sökünçine ḳalmas cevr ḳılsa niçe kim ebleh anga
köñlün alur (215/9)
imdi bu kün sözüñ işitmes cin cevr niçe ʿāşıḳıña ḳılġa sen
(236/6)
bir melik oġlına taʿlim birür idi ḥadsiz cevr ve ḥisābsız cefā
ḳılıp bir kün bu oġlan…(279/8)
ay ḫoca ḳuluña köp yigirme, çoḳ cevr ḳılıp vebāle kirme
(295/6)
cevr köp ḳılma ḳulġa ay ḫoca çünkim ol ḥükmüñe durur
münḳād (295/13)
b) cevr it- “eziyet etmek”
692 Mustafa YILDIZ
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 5/1 Winter 2010
bir sulṭān öz raʿiyyeti mālına ẓulm ilin uzatıp cevr ite
başladı (31/2)
kiliptür ḫoş anga cevr itmek ilge ilinde bir niçe kün (62/4)
bir özdenni öz ivinden atası cevr itip sürse ol özden ḳanda
kim..(195/7)
bu kün böyle manga cevr itmes idiñ (273/10)
amma yamanlarġa raḥm ḳılmaḳ, eygülerge cevr itmek bolur
(322/7)
3. a) eser ḳıl- “tesir etmek”
ilk idim bir ḫor topraḳ veli gül birle boldum bir niçe yıl eser
ḳıldı manga gülniñ cemāli (15/8)
ol faḳirlar ṣuḥbetiniñ bereketi anga eser ḳıldı (45/10)
nefesim otı yaş aġaçḳa eser ḳılmas ḥayfım kildi (109/3)
bu maʿniden anga eser ḳıldı eyle naʿra urdı kim (110/2)
ay şeyḫ ḥayvānḳa eser ḳıldı daġı sanga hiç eser ḳılmadı
(128/10/11)
çün iʿtidāl-i mizāc ni ʿazimet eser ḳılur ni ʿilāc (265/6)
terbiyet eser ḳılmadı ayttı munı atasına (277/8)
cevher-i aṣl ol durur ḳābil kim anga terbiyet eser ḳılġay
(277/11)
maʿrifet otı anıñ savuḳ temürine eser ḳılmas (285/5)
niçe kim anlarnıñ ṭabiʿatı munga eser ḳılmasa töhmetden
ḫāli degül (347/10)
b) eser it- “tesir etmek”
munı ayttı daġı revān kitti ol sözi cānıma eser itti (235/5)
4. a) fāyide ḳıl- “fayda etmek”
bir kim irseniñ bitişi yaman bolsa fāyide ḳılmas anga edeb
ḳılġıçınıñ edebi (28/8)
ni ḳadar kim luṭf bilen aldap sözlediler fāyide ḳılmadı (34/2)
ḫocalar nevḥa ve zāri ḳılıp teñrini daġı nebini şefiʿ kitürdiler
fāyide ḳılmadı (117/4)
maʿde çün toldı ve ḥāṣıl boldı renc
Seyf-i Sarayinin Gülistan Tercümesinde… 693
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 5/1 Winter 2010
fāyide ḳılmas anga köp māl ü genc (169/9)
eger birür bolsa fāyide ḳılğay yā ḳılmaġay (171/3)
çün saʿādet yoḳtur irdem fāyide ḳılmas anga (193/2)
niçe kim miskinlik itip luṭf bilen sözledi fāyide ḳılmadı
(199/4)
şefḳatı bar idi kördiler kim naṣiḥat fāyide ḳılmas (227/7)
yüz köz öpüşmek ni fāyide ḳılur ol dem (247/1)
ḫocalar köp türli tażarruʿ ve zārilıḳ ittiler fāyide ḳılmadı
(247/11)
tevbe sanga bu ḥālette fāyide ḳılmas (260/3)
nedāmet yigeysen fāyide ḳılmaġay nasiḥatimni ḳabūl
itmeyin ḳavlüme iʿtirāz ḳılıp ayttı (384/3)
b) fāyide it- “fayda etmek”
köp türlü dārūlar bilen devā ḳıldı fāyide itmedi (112/2)
5. a) fikr ḳıl- “düşünmek”
laṭife nüktesine fikr ḳılġıl ḳoyup lafẓın anıñ maʿnisin alġıl
(157/5)
b) fikr it- “düşünmek”
fikr ittim anıñ cevrine ṣabr itmek ḫoşraḳ kilür (233/9)
6. a) ḫalāṣ ḳıl- “kurtulmak, kurtarmak”
bir ṭariḳa bilen bu yārānlarnıñ kifāyetin ḫalāṣ ḳılsam (57/1)
dostları kilip ḫalāṣ ḳılmaḳ üçün saʿy ittiler (85/11)
tamuġ otından ḫalāṣ ḳılıp cennetde ḥaḳ didārına müşāhade
ḳılmaġa sebeb bolurlar (151/2)
b) ḫalāṣ it- “kurtulmak, kurtarmak”
meni aġır zencirden ḫalāṣ itip amlākimni özine ḫāṣ ḳıldı
(55/5)
kimeçi tüşüp birin ḫalāṣ itkinçe biri öldi (88/10)
on altun birip firenç zencirinden ḫalāṣ itti daġı ḥalebke alıp
kitti (135/13)
yaşıl ṣaḥrāda ḳoynı bir müsülmān ḫalāṣ itti böri aġzından
(137/1)
694 Mustafa YILDIZ
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 5/1 Winter 2010
anı kim ḥaḳ ḫalāṣ itse belādan
kiter ile (eyle?) alıp ṣayyād aġın (188/12)
mālsız kişi ʿuryānnı örte bilmes yā bir esirni ḫalāṣ ite almas
(305/4)
7. a) ḥāṣıl ḳıl- “kazanmak, elde etmek”
ilge dünyi terkin ögretken faḳih aḳçalar ḥāṣıl ḳılıp altun
yıġar (149/4)
saʿy itti oġlan ʿilm ve edebden hiç nime ḥāṣıl ḳıla bilmedi
(287/1)
b) ḥāṣıl it- “kazanmak, elde etmek”
icāzetiñ bile safar ḳılmaḳ tilermen kim ilim irdemi bilen
kifāyetim ḥāṣıl itmek üçün (192/4)
yañı dostlar ḥāṣıl itmek niçük kim ayturlar (193/6)
öz vatanından çıḳıçaḳ pişekār ḥāṣıl iter ḳanda irişse direm
(196/8)
rızḳ maḳsūm ise anı sebebler bilen ḥāṣıl itmek şarṭ turur
(197/8)
olturup bir yıl ol ʿaziz bilen ḥāṣıl itti kerāmet ü ʿizzet
(288/13)
nefsin öltürgen ir bolur ġāzi ir iseñ ḥāṣıl it anıñ bigin at
(300/10)
ʿaziz ʿömrüñ ḫarc itip tatlı cān bigin dost ḥāṣıl ittiñ (340/12)
8. a) ḥayf ḳıl- “hayıflanmak”
bir iş-ni kim öfke bilen işlegey ḳılıp ḥayf soñra ilin tişlegey
(258/13)
b) ḥayf it- “hayıflanmak”
yā emir menim bilen ḥayf ittiñ on altun birip ol yirden
kiterdiñ (223/1)
9. a) ḫayr ḳıl- “hayır etmek, iyilik etmek”
alardan yir yüzinde kalmadı ẕerre nişān ḫayr ḳıl ay niʿmeti
köp ḫoca sen andan burun kim (19/8)
b) ḫayr it- “hayır etmek, iyilik etmek”
Seyf-i Sarayinin Gülistan Tercümesinde… 695
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 5/1 Winter 2010
çün körüçek şādmān bolur köñül ḫayr itip bolġan melikler
nāmdār kitti ḳoyup her biri bir yādgār (12/9)
10. a) iḫtiṣār ḳıl- “yetinmek”
artuḳraḳ sözlemege ḫāṭırı aġrımasın dip bu ikki beyt bile
iḫtiṣār ḳıldım (55/12)
b) iḫtiṣār it- “yetinmek”
ḳāyilniñ ʿaczine ḥaml itmesinler dip bu ikki beyt bilen
iḫtisār ittim (173/8)
11. a) iḫtiyār ḳıl- “tercih etmek, seçmek”
ḳaraḳulaḳḳa sordılar arsalan ṣuḥbetin ni sebebden iḫtiyār
ḳıldıñ (46/12)
semāʿnı terk itip ḫalvet ve ʿuzlet iḫtiyār ḳılġıl (118/5)
ol ḫānḳāh zāhidlerin terk itip ḳıldıñ faḳihlar ṣuḥbetini iḫtiyār
(151/7)
ger kirip cennetke sen ḳılsañ ḳarār özgeler ḳılġay tamuġnı
iḫtiyār (239/11)
bu cehāndan ḳılmış ol bir taş ivni iḫtiyār (246/8)
hevā ve heves ferşin türüp mecālis terkin urup ḫalvetde
ʿuzlet iḫtiyār ḳılmaḳ kirek (250/2)
fi‟l-cümle imkān-ı muvāfaḳat bolmadı ise mufāraḳat iḫtiyār
ḳıldılar (268/4)
bir ʿārif kişi ayttı ḫatm itmekni atıñ üçün iḫtiyār ḳıldı
(274/5)
ḳaçan kim bir işni kiçürmekde ḫāṭırıñ mütereddid bolsa ol
ṭarafnı iḫtiyār ḳılġıl (325/12)
b) iḫtiyār it- “tercih etmek, seçmek”
ol tāriḫden biri terk-i ṣuḥbet ḳılıp ʿuzlet iḫtiyār ittim (103/2)
sulṭān maḥmūd ḫorezm-şāh ḫıṭāy meliki bilen maṣlaḥat üçün
ṣulḥ iḫtiyār ittiler (244/4)
12. a) iltifāt ḳıl- “iltifat etmek”
ol bu sözni işitip melūl bolup anga iltifat ḳılmadı (75/3)
bir sulṭān kiçti başın köterip baḳmadı daġı iltifāt ḳılmadı
(79/1)
696 Mustafa YILDIZ
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 5/1 Winter 2010
ol vaḳtdan biri kim kilip tururmen bir kişi manga iltifāt
ḳılmadı (165/9)
b) iltifāt it- “iltifat etmek”
ḳaçan bir muḫtaṣar divān bolup ʿammāl ulġaysa tekebbürden
bilişlerge körüben iltifāt itmes (132/9)
iltifāt itmes körüp aç olturup ṣābir faḳir niʿmeti köp
ḫocalarıñ balına ve yaġına (164/10)
13. a) ʿitāb ḳıl- “azarlamak”
ol maḥbūb olturup ʿitāb ḳıla başladı (230/8)
bir müddetden soñra kildi olturup ʿitāb ḳılmaġa başladı
(232/6)
b) ʿitāb it- “azarlamak”
bir yireʿazm itip ʿalem kitti kiliben perdege ʿitāb itti
(153/10)
14. a) iʿtimād ḳıl- “güvenmek, itimat etmek”
bu muʿallim ḥilmine iʿtimād ḳılıp ʿilmni terk ittiler (282/5)
b) iʿtimād it- “güvenmek, itimat etmek
melikler dostluḳına iʿtimād itse bolmas (322/11)
15. a) iʿtirāż ḳıl- “itiraz etmek”
bir müddeʿi bu beyt içinde iʿtirāż ḳılıp ayttı (155/12)
naṣiḥatimni ḳabūl itmeyin ḳavlüme iʿtirāż ḳılıp ayttı (284/4)
b) iʿtirāż it- “itiraz etmek”
niçe yaḫşı bilür bolsañ sözine iʿtirāż itme (334/3)
16. a) ittifāḳ ḳıl- “anlaşmak, ittifak etmek”
faḳirlarġa yoluḳtum safarġa ittifāk ḳılıp renc ve rāhetke şerik
bolup idiler (101/1)
b) ittifāḳ it- “anlaşmak, ittifak etmek”
ḳaçan kim ittifāḳ itip yürise ḳarınçalar soyar arslan terisin
(203/4)
17. a) ḳabūl ḳıl- “kabul etmek”
ay edib-i ġarib sanga bir muvāfıḳ naṣiḥatim bar ḳabūl ḳılsañ
ḫayr bolġay (10/11)
Seyf-i Sarayinin Gülistan Tercümesinde… 697
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 5/1 Winter 2010
sulṭān ol vezir bilen köñül ḫoş itip anga vezāret birdi vezir
ḳabūl ḳılmadı (45/11)
ayttım sen menim naṣiḥatimni ḳabūl ḳılmadıñ (55/6)
ol ḥālden gümān iltmeyin bu cemāʿat yoldaşlıḳḳa ḳabūl ḳılıp
tururlar (101/9)
zāhid ḳabūl ḳılmadı vezir ayttı (138/2)
ḫocalar bu sözni ḳabūl ḳılıp köçüp kittiler (205/12)
b) ḳabūl it- “kabul etmek”
ol ʿazizniñ mübārek nefesin ḳabūl itip ayttım (11/2)
bu ʿöẕrümni ḳabūl itkil dimes men (99/3)
anlarġa yoldaş bolmaḳ tiledim ḳabūl itmediler (101/3)
naṣiḥatimni ḳabūl itmeyin ḳavlüme iʿtirāz ḳılıp ayttı (284/3)
18. a) ḳanāʿat ḳıl- “yetinmek, kanaat etmek”
bu ikki beyt bilen menden ḳanāʿat ḳılıñ (147/1)
b) ḳāniʿ it- (ḳanāʿat it- yerine) “yetinmek, kanaat etmek”
ay boġaz ḳāniʿ it bir itmekke (90/11)
19. a) ḳıṣāṣ ḳıl- “kısas etmek, aynıyla mukabele etmek”
bu vezirni öltüreyim andan songra meni ḳıṣāṣ ḳılıp öltürgil
(68/9)
b) ḳıṣāṣ it- “kısas etmek, aynıyla mukabele etmek”
ḫamr içip uruş itip kişi öltürüp turur imdi ḳıṣāṣ itmege
iltürler (176/6)
20. a) ḳurbān ḳıl- “kurban etmek; feda etmek”
bu ḫasta üçün ḳur‟ān ḫatm itkeysen ya bedeli ḳurbān
ḳılġaysen (274/1)
b) ḳurbān it- “kurban etmek; feda etmek
bir kün ḳırḳ teve ḳurbān itip ʿarab biglerin ḳonuḳladım
(175/3)
21. a) küç ḳıl- “zulmetmek”
ol melik kim dāyim ilge ve ulusḳa küç ḳılur (33/6)
b) küç it- “zulmetmek”
daġı miskin kişilerge küç itme (75/10)
698 Mustafa YILDIZ
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 5/1 Winter 2010
22. a) minnet ḳıl- “minnet etmek”
bir öpüşke cān alıp minnet ḳılur (257/6)
b) minnet it- “minnet etmek”
yaʿni baġışlaġıl daġı minnet itmegil anıng üçün kim fāyidesi
sanga ḳaytur (320/13)
23. a) nisbet ḳıl- “ölçmek, karşılaştırmak”
baṭālet yolın tutup ʿālimlerni azġunluḳḳa nisbet ḳılmaḳ
…..ol közsüzge oḫşar (149/13)
b) nisbet it- “ölçmek, karşılaştırmak”
nisbet itme derdim özge derdine
tuz töker yārim cirāḥat üstine (252/11)
ḫaṭāġa nisbet itmes kim işitse
sözi dāyim anıng kim rāst bolġay (348/7)
24. a) pāre pāre ḳıl- “yırtmak, parçalamak”
ol arsalan süngekleri imiş turup ol kişini pāre pāre ḳıldı
(190/5)
b) pāre pāre it- “yırtmak, parçalamak
daġı tonını pāre pāre itkeyler idi (312/12)
25. a) raġbet ḳıl- “rağbet etmek”
hiç kim irse ʿaḳd-i nikāḥına raġbet ḳılmas idi (157/12)
ol ay yüzlini öpmege miñ cān bilen raġbet ḳılur (257/4)
b) raġbet it- “rağbet etmek”
bir kün melik ʿābidni körmege raġbet itti kilip kördi (141/1)
26. a) raḥm ḳıl- “acımak, merhamet etmek”
kendüne raḥm ḳılmaġan dāyim
ḳurtula bilmes ol meşaḳḳatdan (183/5)
bir sāḥip-devlet yoluḳup sanga raḥm ḳılıp sınıḳ köñlüñni
cebr ḳıldı (208/13)
anga raḥm ḳılġan kişiniñ işin (327/1)
yamanlarġa raḥm ḳılmaḳ eygülerge cevr itmek bolur (322/6)
Seyf-i Sarayinin Gülistan Tercümesinde… 699
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 5/1 Winter 2010
b) raḥm it- “acımak, merhamet etmek”
ol melik munuñ żaʿif ḥāline raḥm itip miñ altun himyān
bilen ṭāḳadan taşḳarı tutup ayttı (41/2)
bir vezir ili altındaġı ḳavmġa raḥm itip işlerin ḫayr öze tutar
(85/9)
ol mürüvvetsiz kimeçi munga raḥm itmeyin ayttı (199/7)
ol suṭān oġlı raḥm itip buyurdı (206/13)
raḥm itti körüp meni anga ʿāşıḳ u zār (251/2)
düşmenni ʿāciz körüp raḥm itmegil kim ḳaçan ḳādir bolsa
sanga raḥm itmes (326/6/7)
27. a) raḥmet ḳıl- “merhamet göstermek”
żaʿif raʿiyyetinge raḥmet ḳılġıl kim ḳavi düşmenden zaḥmet
körmeysen (38/8)
men alarnıñ ḥāline raḥmet ḳılurmen (312/13)
ilāhi yavuzlarġa raḥmet ḳılġıl eygülerge raḥmetiñ dāyim
tiger (353/5)
b) raḥmet it- “merhamet göstermek”
meni bu ḥālette körüp raḥmet itti (135/12)
28. a) ṣabr ḳıl- “sabretmek, katlanmak”
ṣabr ḳıl düşmen ḳolın baġlı ḳatıñda körgesen (65/1)
bir nice kün ṣabr ḳılġıl (80/1)
ḳılur ṣabr ol mübārek semʿ ḫoş rāy (212/6)
b) ṣabr it- “sabretmek, katlanmak”
bir kiçe ṣabr itse ni bolġay idi (95/8)
yimege ṣabr iter anga tigri (166/4)
ʿādetinçe ṣabr itip selāmat ḳaldı (168/3)
allına kilse meşaḳḳat ṣabr iter (168/5)
kimeçi ol ḳadar ṣabr itti (201/12)
açıḳsa bir nefes ṣabr itmegi yoḳ (212/10)
anıñ cevrine ṣabr itmek ḫoşraḳ kilür (233/9)
taġ içinde bir ʿaziz ir ṣabr itip tuttı ḳarār (246/7)
700 Mustafa YILDIZ
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 5/1 Winter 2010
daġı ṭāḳatım yoḳ kim ṣabr ite bilgeymen (307/11)
29. a) sefer ḳıl- “sefer etmek, yolculuk etmek”
icāzetiñ bile safar ḳılmaḳ tilermen (192/4)
b) sefer it- “sefer etmek, yolculuk etmek”
yārānlar bilen ḥicāz safarın itip mekkeni ziyāret ḳılıp
kilgenimde (54/4)
maṣlaḥat ol turur kim safar itkeymen kim mundan artuḳ
ṭāḳatım yoḳ turmaġa (198/4)
ḳatımızdan safar itti bir niçe yıldan soñra (270/9)
30. a) ṣuḥbet ḳıl- “sohbet etmek”
dilrübāsı birle ḳāżi ol kiçe şemʿ-i kāfūri yaḳıp ṣuḥbet ḳılur
(256/13)
b) ṣuḥbet it- “sohbet etmek”
ṣuḥbet itme yaman kişi birlen ni ḳadar pāk iseñ münecces
iter (347/13)
31. a) ṣulḥ ḳıl- “barışmak, sulh etmek”
ol kişi kim düşmenler bilen ṣulḥ ḳılur (325/8)
b) ṣulḥ it- “barışmak, sulh etmek”
kel raʿiyyet birle ṣulḥ it ḫaṣmdan fāriġ yüri (33/8)
düşmen bile ṣulḥ iterge köñlüñ bolsa (70/2)
anga iltür kişige teslim ḳılıp ṣulḥ ittim (241/5)
ay maḥbūb ḫıṭāy bile ḫorezm ṣulḥ ittiler (244/13)
32. a) sükūt ḳıl- “sükut etmek, susmak”
işitip fasiḥ nuṭḳın üşenip sükūt ḳılma (313/7)
b) sükūt it- “sükut etmek, susmak”
sözni sükūt ittiler (54/12)
ḳur‟ān ve ḥadis birle kimden ḳurtulmasangan revān sükūt it
(215/2)
33. a) taʿaccüb ḳıl- “hayret etmek, şaşırmak”
ḳavisi ölmiş żaʿifi selāmet ḳalmış taʿaccüb ḳıldılar (167/13)
Seyf-i Sarayinin Gülistan Tercümesinde… 701
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 5/1 Winter 2010
bu sözniñ maʿnisin ʿarabça şāmi-ler-ge ayttım ise taʿaccüb
ḳıldılar (264/8)
b) taʿaccüb it- “hayret etmek, şaşırmak”
sözümiz nüktesin taʿaccüb itip söküşürler idi laṭife bile
(314/7)
34. a) taḥammül ḳıl- “tahammül etmek, katlanmak”
ʿavāmnıñ izdiḥāmına taḥammül ḳıla bilmesler (42/4)
yā ciger daġına taḥammül ḳıl (50/4)
taḥammül ḳıl bizim emsālimizge (59/4)
ḫaṣm çün senden ḳavidür ḳıl taḥammül cevrine (64/10)
bu kisvet içinde meskenetke taḥammül ḳılmasa müddeʿi
durur (153/2)
cefālarġa taḥammül ḳıl tileseñ (153/4)
köp türli cevrler çikip firāvān cefālarġa taḥammül ḳılur
(233/2)
ḳıl taḥammül niçe cefā ḳılsa (234/1)
taḥammül cevringe dāyim ḳılayım (266/7)
b) taḥammül it- “tahammül etmek, katlanmak”
taḥammül ite bilmedi ḳattı ün bilen yıġlap titremege başladı
(33/13)
35. a) ṭamaʿ ḳıl- “açgözlülük etmek, tamah etmek”
artuḳnı ṭamaʿ ʿamelde ḳılma (51/2)
niçün ḳurı ḳamışdan şekker ṭamaʿ ḳılur sen (334/6)
b) ṭamaʿ it- “açgözlülük etmek, tamah etmek”
ḥācet tileme ḫasis irden buġday ṭamaʿ itme şūre yirden
(171/4)
kimeçi ṭamaʿ itip ḳayıttı (199/13)
36. a) taṣavvur ḳıl- “düşünmek, tasavvur etmek”
ḳılma taṣavvur daġı ol devleti (236/9)
b) taṣavvur it- “düşünmek, tasavvur etmek”
taṣavvur itti kim timürden taġ bolsa yirinden ḳoparġaymen
(77/8)
702 Mustafa YILDIZ
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 5/1 Winter 2010
andan yaḫşıraksen kim ḫalḳ taṣavvur iter (124/11)
taṣavvur iter idim pāre pāre ton kiyip luḳma luḳma tilenip
yürür idi (286/2)
ança perişān sözler sözlediñ kim vehm taṣavvur itkey tiryāk
(309/6)
taṣavvur itmegey hergiz özin bir ādemi nādān (332/1)
37. a) teferrüc ḳıl- “gezinmek”
tur teferrüc ḳıl cehānnıñ türlü türlü tañların (193/9)
b) teferrüc it- “gezinmek”
tañ bile tañ teferrüc itkeysen (296/1)
38. a) temāşā ḳıl- “seyretmek, gezip görmek”
bu gülistānġa temāşā ḳılġan ir (12/7)
ḳoy anı yalġuzun temāşā ḳıl (103/5)
niçük kilip olturup temāşā ḳılsa (147/5)
tañsuḳ şehrler temāşā ḳılmaḳ iski irenler ṣuḥbetine yitmek
(193/5)
şiraz muṣallāsına temāşā ḳılmaġa çıḳıp buyurdı (209/11)
çemenge ḳılmasa yıllar temāşā (212/8)
anı ḳılsa kirek yaḫşı temāşā (231/7)
b) temāşā it- “seyretmek, gezip görmek”
ger tileseñ kim ġarāyibler temāşā itkesen (193/7)
39. a) tevbe ḳıl- “tövbe etmek, af dilemek”
ḳılurlar tevbe ʿāsiler nedāmet yip ḫatā işden (98/8)
bolup ṣādıḳ bu işden tevbe ḳılġıl (114/11)
ḳılıp tevbe ḳutulmaḳḳa bolur teñri ʿaẕābından (124/5)
tevbe ḳıldım kim daġı ḫuṭbe oḳusam arḳun oḳuġaymen
(221/12)
tevbe ḳıldı ol oġrı ʿaczinden (260/5)
b) tevbe it- “tövbe etmek, af dilemek”
bu künden soñ bu işden tevbe itkil (277/1)
Seyf-i Sarayinin Gülistan Tercümesinde… 703
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 5/1 Winter 2010
40. a) yād ḳıl- “anmak, yad etmek”
ḫayr bilen yād ḳıldım (97/1)
yaramas lafẓ birlen yād ḳılġay (97/5)
ḳılıp teñri taʿālā ẕikrini yād (135/6)
düşmen naẓarında ḳılmaġıl ḳayġuñ yād (213/12)
ni idi evveliñ ḳıl āḫir yād (292/2)
baylarnı yaman ṣıfatlar bilen yād ḳılursen (316/8)
b) yād it- “anmak, yad etmek”
bizni hiç yād iter misen (113/11)
teñrini unuturmen sizni yād itermen (113/12)
saḫini yād itip dāyim ögerler (187/9)
41. a) zārilıḳ ḳıl- “feryat etmek”
ol ḳul köp tażarruʿ ve zārilıḳ ḳılġay (8/3)
köp duʿā ve zārilıḳ ḳıldı utandım anı ʿuḳūbet ḳılmaġa (8/9)
tācir ilin kötürüp duʿā ve zārilıḳ ḳıla başladı (186/4)
b) zārilıḳ it- “feryat etmek”
ḫocalar köp türli tażarruʿ ve zārilıḳ ittiler (247/10)
42. a) żāyiʿ ḳıl- “ziyan etmek”
yaman ir birle ḳılma ʿömr żāyiʿ (267/3)
b) żāyiʿ it- “ziyan etmek”
yaman birle ʿömürni żāyiʿ itme (25/13)
munça niʿmetni az müddet içinde żāyiʿ itti (42/8)
43. a) ziyān ḳıl- “ziyan etmek, yabana gitmek”
yaġmur ziyān ḳılmaġay idi (93/5)
barġıl bu sevdānı başıñdan kitergil yoḳsa ziyān ḳılursen
(189/12)
b) ziyān it- “ziyan etmek, yabana gitmek”
ʿaḳlına çün ziyān iter dimese (166/3)
dinine ziyān iter ḳoyup kit (215/3)
704 Mustafa YILDIZ
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 5/1 Winter 2010
44. a) ẓulm ḳıl- “zulmetmek”
ẓulm ḳılsa melik raʿiyyetke (31/6)
dāyim ilge ẓulm kim ḳılsa anıñ ölmegi yaḫşı ḥayātından
yıraḳ (40/6)
ẓālimlerden ʿafv itmek faḳirlarġa ẓulm ḳılmaḳ bolur (322/8)
b) ẓulm it- “zulmetmek”
ẓulm itip zālim melik mülkin yıḳar (328/8)
tişi itti börige kim teraḥḥum ḳılur bolsa iter ol ḳoylara ẓulm
(337/8)
SONUÇ:
GT‟de tespit etmiş olduğumuz 44 tane eş değer birleşik fiil
yapısında kullanılan isim unsurlarının 38‟i Arapça, 5‟i Farsça, 1‟i de
Türkçe kelimelerden oluşmaktadır. Söz konusu 44 fiilin bugün için
Türkiye Türkçesi‟ndeki durumuna baktığımızda et- yardımcı fiiliyle
kurulmuş olan birleşik fiil yapılarından pek çoğunun hala hiç
değişmeden varlığını devam ettirdiğini buna karşılık ḳıl- yardımcı
fiiliyle kurulmuş olan yapıların ise kullanımda olmadığını söylemek
mümkündür. Her iki fiille kurulmuş olan birleşik fiillerin GT‟deki
durumundan böyle bir sonuca ulaşmamız mümkün görünmüyor.
Bazen kıl- fiili ile kurulmuş bir birleşik fiilin et- fiiliyle kurulmuş olan
eş değerine göre daha çok örneğinin olduğunu bazen de bunun tam
tersi bir durumun ortaya çıktığını gördük (Mesela temāşā ḳıl- 8 yerde,
temāşā it- 1 yerde; sabr ḳıl- 3 yerde, sabr it- 10 yerde).
Memluk sahasının baş eserlerinden birisi olan GT, dil
özellikleri bakımından Asıl Kıpçakça olarak tanımlanan eserlerdendir.
Karamanlıoğlu da eserde Türkmence bul- fiilinin yerine Kıpçakça tapfiilinin
kullanıldığını kaydederek eserin dilinin Asıl Kıpçakça olduğu
yönde kanaat belirtmiştir. Ancak bu tespitin aksine, yapmış
olduğumuz bu çalışmayla GT‟nin dilinde hiç de azımsanmayacak
ölçüde Oğuz sahasına has kelimelerin varlığını ortaya koymuş olduk.
Sonuç olarak şunları söylemek mümkündür. Emir Necip,
GT‟nin dilindeki Oğuzca kelimelerin Kıpçakların diline Mısıra
gelmeden önce geçtiğini belirterek eserin dilinin Karahanî edebî
ananelerinden güçlü bir şekilde etkilenmiş Kıpçak-Oğuz karışımı bir
dil olduğunu söylemiştir. Bu noktadan hareketle Memluk sahası
eserlerinin dilindeki Oğuz Türkçesi etkilerinin temelinde iki muhitin
tesirinin bulunduğunu; bunlardan birinin Emir Necip‟in de ifade ettiği
Seyf-i Sarayinin Gülistan Tercümesinde… 705
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 5/1 Winter 2010
gibi ortak yazı dili döneminin olduğunu, diğerinin ise Oğuz
Türkçesi‟nin müstakil bir yazı dili haline geldiği Anadolu sahası
olduğunu belirtmek gerek. Belki 44 tane birleşik fiil yapısında
kullanılan et- fiilinin Kıpçakların diline daha erken bir dönemde, yani
söz konusu ortak yazı dili döneminde geçtiğini düşünebiliriz ancak bu
fiil yardımıyla kurulmuş olan birleşik fiil yapılarının ise, daha sonra
müstakil bir yazı dili hüviyeti kazanacak olan Oğuz Türkçesi‟nden
Kıpçak Türkçesi‟ne Anadolu muhitinden taşınan kelimeler olduğu
kanaatindeyiz. Çünkü et- fiilinin özellikle alınma kelimelerle yapmış
olduğu birleşik fiil yapılarının söz konusu dönem eserlerinde yer
almadığını eserlerin dizinlerinden rahatlıkla görmekteyiz2
. Bu da
GT‟nin dilindeki et- yardımcı fiiliyle kurulmuş 44 eş değer birleşik fiil
yapısının Kıpçakların diline ortak yazı dili sahasından değil Oğuz
Türkçesi‟nin yazı dili haline geldiği Anadolu muhitinden geçtiğini
düşündürmektedir.
KAYNAKÇA
ARAT, Resit Rahmeti (1992), Atabetü’l-Hakayık, Ankara, Türk Dil
Kurumu Yayınları.
ARAT, Resit Rahmeti (1991), Kutadgu Bilig I Metin, Ankara, Türk
Dil Kurumu Yayınları.
ARAT, Resit Rahmeti (1979), Kutadgu Bilig III Ġndeks,
hazırlayanlar: K.Eraslan, O. F. Sertkaya, N.Yüce) Ġstanbul,
Türk Kültürünü Arastırma Enstitüsü.
ARAT, Resit Rahmeti (1985), Kutadgu Bilig II Çeviri, Ankara: Türk
Tarih Kurumu Yayınları.
ATALAY, Besim (2006), Divanü Lugat-it-Türk Dizini Endeks IV,
Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
ATALAY, Besim (2006), Divanü Lugat-it-Türk Tercümesi I,
Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
ATALAY, Besim (2006), Divanü Lugat-it-Türk Tercümesi II,
Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.

2 Karahanlı dönemi eserlerinden Kutadgu Bilig‟de iş it-, aş it-, hile et- ilig it-;
Atabetü‟l-Hakayık‟ta ise but it-, rahmet it- arż it- șabr it- vb.
706 Mustafa YILDIZ
Turkish Studies
International Periodical For the Languages, Literature
and History of Turkish or Turkic
Volume 5/1 Winter 2010
ATALAY, Besim (2006), Divanü Lugat-it-Türk Tercümesi III,
Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
ECKMANN, János (1964), “Memluk Kıpçakçasının Oğuzcalaşmasına
Dair”, TDAY, Ankara, s. 35–41.
GÜLSEVĠN, Gürer (2003), “Oguzca Olmayan Tarihi Metinlerde
Oguzca Unsurlar ve „Nehcü‟l-Feradis‟ Örnegi”, 46th
Meeting of Permanent International Altaistic Conference,
22–27 Haziran 2003 Ankara.
GÜLSEVĠN, Gürer (2007), “Kutadgu Bilig‟in Dilinde Lehçelerin
Özellikleri”: „denk çiftler‟, Turkish Studies, Volume 2/2
Spring 2007, s. 276–299.
ĠNAN, Abdülkadir (1953), “XIII.-XV. Yüzyıllarda Mısırda OğuzTürkmen
ve Kıpçak Lehçeleri ve Halis Türkçe”, TDAY
1953, Ankara.
KARAMANLIOĞLU, Ali Fehmi (1989), Gülistan Tercümesi, Türk
Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
KARAMANLIOGLU, Ali Fehmi (1994), Kıpçak Türkçesi Grameri,
Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
KUN T, Halasi (1940), “Die Mameluk-Kiptschakischen Sprachstudien
und die Handscriften in Stambul” KCsA III, 1. Budapest.
NECĠPOVĠÇ, Emir Necip (1975), Türkoyazıçnıy Pamyatnik XIV
veka “Gülistan” Seyfa Sarai i yego yazık, Akademia Nauk
SSSR Institut Vostokovedeniya, Akademiya Nauk Kaz SSR
Institut Yazıkoznaniya, Izdatel‟stvo “Nauka” Kaz SSR,
Alma-Ata.
ÖZGÜR, Can (2003), “Kıpçakça Yazılmış Eserlerde Türkmence
(Oğuzca) Unsurlar”, ĠÜEF Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi
2001–2003, Ġstanbul, s. 349–357.
TAYMAS, A. Battal (1955), “Seyf-i Sarayinin Gülistan Tercümesini
gözden geçiriş”, TDAY 1955, Ankara, s. 73–98.